Sa sút trí tuệ là tình trạng suy giảm khả năng nhận thức, ảnh hưởng đến trí nhớ, tư duy và hành vi của người bệnh. Một trong những câu hỏi phổ biến nhất là bệnh sa sút trí tuệ có di truyền không? Nếu bạn có người thân mắc bệnh này, liệu bạn có nguy cơ cao hơn không? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về yếu tố di truyền của bệnh sa sút trí tuệ cũng như các cách phòng tránh hiệu quả.
1. Bệnh sa sút trí tuệ là gì?
Sa sút trí tuệ (dementia) không phải là một bệnh lý đơn lẻ mà là một nhóm các rối loạn ảnh hưởng đến chức năng não bộ, trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer. Bệnh thường gây ra các triệu chứng như:
2. Bệnh sa sút trí tuệ có di truyền không?
Câu trả lời là có thể, nhưng không phải tất cả các trường hợp sa sút trí tuệ đều do di truyền. Một số dạng sa sút trí tuệ có mối liên hệ chặt chẽ với yếu tố di truyền, trong khi một số khác chủ yếu do lối sống và các yếu tố môi trường.
2.1. Sa sút trí tuệ do di truyền
Một số dạng sa sút trí tuệ có liên quan đến đột biến gen và có thể truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những dạng này thường xuất hiện sớm (dưới 65 tuổi) và chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số ca mắc bệnh.
Phần lớn các trường hợp sa sút trí tuệ, đặc biệt là bệnh Alzheimer khởi phát muộn (sau 65 tuổi), không có liên quan trực tiếp đến di truyền mà bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường và lối sống như:
Mặc dù yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, nhưng điều đó không có nghĩa là chắc chắn bạn sẽ bị sa sút trí tuệ nếu trong gia đình có người mắc bệnh.
4. Cách giảm nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ
Nếu bạn có người thân mắc sa sút trí tuệ, hoặc lo lắng về nguy cơ mắc bệnh, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau để bảo vệ não bộ:
4.1. Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh
Bệnh sa sút trí tuệ có di truyền không? Câu trả lời là có thể, nhưng phần lớn các trường hợp không phải do di truyền mà chủ yếu bị ảnh hưởng bởi lối sống và yếu tố môi trường. Ngay cả khi có nguy cơ di truyền, bạn vẫn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, rèn luyện trí não và kiểm soát căng thẳng.
1. Bệnh sa sút trí tuệ là gì?
Sa sút trí tuệ (dementia) không phải là một bệnh lý đơn lẻ mà là một nhóm các rối loạn ảnh hưởng đến chức năng não bộ, trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer. Bệnh thường gây ra các triệu chứng như:
- Suy giảm trí nhớ, đặc biệt là trí nhớ ngắn hạn
- Khó khăn trong giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ
- Giảm khả năng suy luận, giải quyết vấn đề
- Thay đổi hành vi, cảm xúc và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày
2. Bệnh sa sút trí tuệ có di truyền không?
Câu trả lời là có thể, nhưng không phải tất cả các trường hợp sa sút trí tuệ đều do di truyền. Một số dạng sa sút trí tuệ có mối liên hệ chặt chẽ với yếu tố di truyền, trong khi một số khác chủ yếu do lối sống và các yếu tố môi trường.
2.1. Sa sút trí tuệ do di truyền
Một số dạng sa sút trí tuệ có liên quan đến đột biến gen và có thể truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những dạng này thường xuất hiện sớm (dưới 65 tuổi) và chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số ca mắc bệnh.
- Bệnh Alzheimer di truyền (Early-onset familial Alzheimer’s disease - eFAD): Khoảng 1-5% trường hợp Alzheimer có liên quan đến di truyền. Các đột biến trên gen APP, PSEN1 và PSEN2 có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh sớm.
- Sa sút trí tuệ do bệnh Huntington: Đây là một bệnh di truyền do đột biến gen HTT, gây thoái hóa tế bào thần kinh và dẫn đến suy giảm trí nhớ.
- Sa sút trí tuệ thể Lewy: Mặc dù nguyên nhân chính xác chưa rõ ràng, một số nghiên cứu cho thấy có sự liên quan đến yếu tố di truyền.
Phần lớn các trường hợp sa sút trí tuệ, đặc biệt là bệnh Alzheimer khởi phát muộn (sau 65 tuổi), không có liên quan trực tiếp đến di truyền mà bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường và lối sống như:
- Chế độ ăn uống không lành mạnh
- Căng thẳng, lo âu kéo dài
- Thiếu vận động thể chất và tinh thần
- Bệnh lý tim mạch, tiểu đường, huyết áp cao
- Sử dụng rượu bia, thuốc lá quá mức
Mặc dù yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, nhưng điều đó không có nghĩa là chắc chắn bạn sẽ bị sa sút trí tuệ nếu trong gia đình có người mắc bệnh.
- Nếu có người thân mắc bệnh Alzheimer hoặc một dạng sa sút trí tuệ khác, nguy cơ của bạn có thể tăng nhẹ.
- Tuy nhiên, lối sống là yếu tố quan trọng hơn trong việc quyết định bạn có mắc bệnh hay không.
4. Cách giảm nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ
Nếu bạn có người thân mắc sa sút trí tuệ, hoặc lo lắng về nguy cơ mắc bệnh, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau để bảo vệ não bộ:
4.1. Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây, cá béo, các loại hạt giàu omega-3.
- Hạn chế đường, thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhiều dầu mỡ.
- Uống đủ nước mỗi ngày để đảm bảo chức năng não bộ hoạt động tốt.
- Đi bộ, chạy bộ hoặc bơi lội ít nhất 30 phút/ngày giúp cải thiện tuần hoàn máu đến não.
- Tập yoga và thiền giúp giảm căng thẳng và bảo vệ tế bào thần kinh.
- Đọc sách, học ngoại ngữ, chơi cờ hoặc giải ô chữ để kích thích trí não.
- Hạn chế thời gian xem TV hoặc sử dụng điện thoại quá nhiều.
- Ngủ ít nhất 7-8 giờ mỗi đêm để giúp não bộ phục hồi.
- Giữ tinh thần lạc quan, tránh lo âu và căng thẳng kéo dài.
- Theo dõi huyết áp, đường huyết và cholesterol để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch – yếu tố liên quan đến sa sút trí tuệ.
- Nếu có người thân bị sa sút trí tuệ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về các xét nghiệm di truyền để hiểu rõ nguy cơ của bản thân.
Bệnh sa sút trí tuệ có di truyền không? Câu trả lời là có thể, nhưng phần lớn các trường hợp không phải do di truyền mà chủ yếu bị ảnh hưởng bởi lối sống và yếu tố môi trường. Ngay cả khi có nguy cơ di truyền, bạn vẫn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, rèn luyện trí não và kiểm soát căng thẳng.