Kiến ba khoang, có tên khoa học là Paederus fuscipes Curtis, thuộc họ Staphilinidae (cánh cụt), bộ Colleoptera (cánh cứng), lớp Insecta (côn trùng), và ngành Động vật.
Đặc điểm nhận dạng kiến ba khoang
Đặc điểm hình thái của kiến ba khoang khá đặc trưng: cơ thể nhỏ, thon dài, với chiều dài khoảng 1-1,2cm và chiều ngang 2-3mm. Với vẻ ngoài đa dạng màu sắc và hình dáng tương tự loài kiến thông thường, loài này còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong,...
Kiến ba khoang sở hữu ba đôi chân và bụng phân đốt, trong đó có một đốt màu đỏ nổi bật. Cơ thể của chúng thường có màu cam đậm hoặc sậm, với vùng bụng và đầu màu đen, trong khi vùng giữa cơ thể có ánh sáng ngũ sắc óng ánh xanh. Kiến ba khoang được trang bị một đôi cánh cứng (elytra), bên dưới là một đôi cánh trong suốt, gấp gọn và ẩn đi khi không sử dụng. Ban ngày, chúng có thể được nhìn thấy bò chậm hoặc nhanh quanh khu vực và giấu cánh, giống như kiến. Khi cảm thấy bị đe dọa, chúng có thể nâng phần bụng lên để thể hiện tư thế đe dọa, giống bọ cạp, và có khả năng bay cũng như chạy nhanh trên mặt nước.
Môi trường sống của kiến ba khoang
Kiến ba khoang thường cư trú ở các khu vực ven ruộng, xung quanh gốc rạ, bãi cỏ, vùng gần nước, và ruộng rau, cũng như những nơi đang xây dựng. Cơ thể chúng chứa chất Pederine (C24H43O9N), có khả năng gây bỏng và tổn thương da, tương tự như chất cangtadin của sâu ban miêu và phospho trong "con giời".
Tập tính và môi trường sống
Loài kiến này thường xuất hiện trên các cánh đồng lúa từ năm 1919, và cũng dễ dàng tìm thấy trong các trường học, ký túc xá, khu nhà trọ, và các khu tập thể công nhân ở ngoại ô thành phố với cỏ mọc xung quanh. Khi rầy nâu và sâu cuốn lá xuất hiện trên ruộng lúa, kiến ba khoang tìm đến và ăn thịt chúng, đóng vai trò là loài thiên địch. Khi mùa gặt đến, chúng thường bay vào các khu chung cư cao tầng, bị thu hút bởi ánh sáng đèn Neon để săn bắt các loại côn trùng như rầy nâu, bọ hóng trong nhà.
Di chuyển trong mùa mưa
Vào mùa mưa, bão, và lũ lụt, kiến ba khoang di chuyển đến các khu vực khô ráo hơn. Sau những đợt mưa lũ làm ngập ruộng đồng và ao hồ, vào ban đêm, kiến ba khoang theo ánh đèn và các loại côn trùng khác bay vào nhà. Những người làm việc dưới ánh đèn có thể bị côn trùng rơi vào cổ, mặt, hoặc cơ thể, dẫn đến việc vô tình đập hoặc chà xát, khiến chất Pederin từ cơ thể kiến tiếp xúc với da, gây viêm da và bỏng nước. Đôi khi, côn trùng này có thể rơi vào bể tắm, bám vào khăn mặt, quần áo, và nếu không chú ý, người sử dụng có thể chà xát phải, gây ra viêm da.
Xuất hiện ở Việt Nam
Tại Việt Nam, kiến ba khoang đã được phát hiện trong vài năm trở lại đây, chủ yếu tại các khu chung cư cao tầng ở Hà Nội, Hải Phòng, Cần Thơ, và Thành phố Hồ Chí Minh, nơi gần các cánh đồng lúa. Loài này thường xuất hiện nhiều vào mùa thu, đặc biệt là vào thời điểm thu hoạch lúa, với mật độ cao hơn so với các tháng khác trong năm.
Tác hại do kiến ba khoang gây ra cho con người
Mặc dù lượng độc tố mà kiến ba khoang truyền sang người qua vết đốt là rất nhỏ, nhưng nó vẫn đủ để gây ra các phản ứng như nổi bọng nước và cảm giác ngứa rát trên da. Khi gãi, vết thương có thể bị vỡ ra, dẫn đến lở loét và viêm da.
Đặc biệt, khi người bệnh vô tình đập chết kiến trên da, chất Pederin sẽ lan rộng nhanh chóng, làm vùng bị tổn thương mở rộng. Độc tố này khi tiếp xúc với da có thể làm tăng mức độ tổn thương do khả năng dính chặt vào da.
Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, tác hại của kiến ba khoang chủ yếu là gây tổn thương da, với các vị trí phổ biến như đầu, mặt, cổ, tay, chân, và hông lưng. Những vùng da mềm thường bị tổn thương nặng nhất và lan tỏa rộng hơn. Sau khi tiếp xúc với độc tố, triệu chứng phồng rộp da và nổi mụn nước có thể xuất hiện trong vòng 12-36 giờ. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm có thể tiến triển thành loét, và các tổn thương này thường có hình dạng đường thẳng dài hoặc hình chữ Y, tùy thuộc vào cách ta tiêu diệt chúng.
Biện pháp phòng chống kiến ba khoang và cách ứng phó khi tiếp xúc
Trước tình hình kiến ba khoang xuất hiện tại nhiều khu dân cư, Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế) khuyến nghị rằng, khi phát hiện kiến ba khoang, nên thay các đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng, vì loại kiến này bị thu hút mạnh bởi ánh sáng huỳnh quang. Tránh đứng dưới đèn sáng trong nhà và nếu thấy kiến ba khoang dưới ánh đèn, nên giữ khoảng cách an toàn.
Ngoài ra, để ngăn chặn kiến ba khoang xâm nhập vào nhà, người dân có thể thực hiện các biện pháp sau:
Xem báo chí nói gì về Việt Thống:
https://www.24h.com.vn/tin-tuc-suc-...yet-bao-ve-tuong-lai-con-em-c683a1589509.html
https://suckhoedoisong.vn/hon-mot-t...t-luong-tao-nen-uy-tin-169240730155017707.htm
Đặc điểm nhận dạng kiến ba khoang
Kiến ba khoang sở hữu ba đôi chân và bụng phân đốt, trong đó có một đốt màu đỏ nổi bật. Cơ thể của chúng thường có màu cam đậm hoặc sậm, với vùng bụng và đầu màu đen, trong khi vùng giữa cơ thể có ánh sáng ngũ sắc óng ánh xanh. Kiến ba khoang được trang bị một đôi cánh cứng (elytra), bên dưới là một đôi cánh trong suốt, gấp gọn và ẩn đi khi không sử dụng. Ban ngày, chúng có thể được nhìn thấy bò chậm hoặc nhanh quanh khu vực và giấu cánh, giống như kiến. Khi cảm thấy bị đe dọa, chúng có thể nâng phần bụng lên để thể hiện tư thế đe dọa, giống bọ cạp, và có khả năng bay cũng như chạy nhanh trên mặt nước.
Môi trường sống của kiến ba khoang
Tập tính và môi trường sống
Loài kiến này thường xuất hiện trên các cánh đồng lúa từ năm 1919, và cũng dễ dàng tìm thấy trong các trường học, ký túc xá, khu nhà trọ, và các khu tập thể công nhân ở ngoại ô thành phố với cỏ mọc xung quanh. Khi rầy nâu và sâu cuốn lá xuất hiện trên ruộng lúa, kiến ba khoang tìm đến và ăn thịt chúng, đóng vai trò là loài thiên địch. Khi mùa gặt đến, chúng thường bay vào các khu chung cư cao tầng, bị thu hút bởi ánh sáng đèn Neon để săn bắt các loại côn trùng như rầy nâu, bọ hóng trong nhà.
Di chuyển trong mùa mưa
Vào mùa mưa, bão, và lũ lụt, kiến ba khoang di chuyển đến các khu vực khô ráo hơn. Sau những đợt mưa lũ làm ngập ruộng đồng và ao hồ, vào ban đêm, kiến ba khoang theo ánh đèn và các loại côn trùng khác bay vào nhà. Những người làm việc dưới ánh đèn có thể bị côn trùng rơi vào cổ, mặt, hoặc cơ thể, dẫn đến việc vô tình đập hoặc chà xát, khiến chất Pederin từ cơ thể kiến tiếp xúc với da, gây viêm da và bỏng nước. Đôi khi, côn trùng này có thể rơi vào bể tắm, bám vào khăn mặt, quần áo, và nếu không chú ý, người sử dụng có thể chà xát phải, gây ra viêm da.
Xuất hiện ở Việt Nam
Tại Việt Nam, kiến ba khoang đã được phát hiện trong vài năm trở lại đây, chủ yếu tại các khu chung cư cao tầng ở Hà Nội, Hải Phòng, Cần Thơ, và Thành phố Hồ Chí Minh, nơi gần các cánh đồng lúa. Loài này thường xuất hiện nhiều vào mùa thu, đặc biệt là vào thời điểm thu hoạch lúa, với mật độ cao hơn so với các tháng khác trong năm.
Tác hại do kiến ba khoang gây ra cho con người
Đặc biệt, khi người bệnh vô tình đập chết kiến trên da, chất Pederin sẽ lan rộng nhanh chóng, làm vùng bị tổn thương mở rộng. Độc tố này khi tiếp xúc với da có thể làm tăng mức độ tổn thương do khả năng dính chặt vào da.
Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, tác hại của kiến ba khoang chủ yếu là gây tổn thương da, với các vị trí phổ biến như đầu, mặt, cổ, tay, chân, và hông lưng. Những vùng da mềm thường bị tổn thương nặng nhất và lan tỏa rộng hơn. Sau khi tiếp xúc với độc tố, triệu chứng phồng rộp da và nổi mụn nước có thể xuất hiện trong vòng 12-36 giờ. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm có thể tiến triển thành loét, và các tổn thương này thường có hình dạng đường thẳng dài hoặc hình chữ Y, tùy thuộc vào cách ta tiêu diệt chúng.
Biện pháp phòng chống kiến ba khoang và cách ứng phó khi tiếp xúc
Trước tình hình kiến ba khoang xuất hiện tại nhiều khu dân cư, Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế) khuyến nghị rằng, khi phát hiện kiến ba khoang, nên thay các đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng, vì loại kiến này bị thu hút mạnh bởi ánh sáng huỳnh quang. Tránh đứng dưới đèn sáng trong nhà và nếu thấy kiến ba khoang dưới ánh đèn, nên giữ khoảng cách an toàn.
Ngoài ra, để ngăn chặn kiến ba khoang xâm nhập vào nhà, người dân có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Sử dụng lưới chắn côn trùng cho cửa sổ và cửa ra vào, và nhớ đóng cửa ngay sau khi sử dụng.
- Dọn dẹp vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cỏ cây xung quanh nhà, vì đó là nơi trú ẩn lý tưởng của kiến ba khoang.
- Mặc quần áo dài tay khi ra ngoài, đặc biệt là ở các khu vực gần ruộng đồng, khu dân cư có nhiều đèn, và gần công trình xây dựng.
- Vào ban đêm, tắt bớt những bóng đèn không cần thiết để giảm thu hút kiến.
- Trước khi đi ngủ, quét dọn nhà cửa sạch sẽ và mắc màn để tránh bị côn trùng tiếp xúc.
- Trong trường hợp mật độ kiến ba khoang xuất hiện nhiều, có thể phun thuốc diệt kiến tồn lưu trên vách tường bên trong và ngoài nhà để đuổi và tiêu diệt chúng.
Xem báo chí nói gì về Việt Thống:
https://www.24h.com.vn/tin-tuc-suc-...yet-bao-ve-tuong-lai-con-em-c683a1589509.html
https://suckhoedoisong.vn/hon-mot-t...t-luong-tao-nen-uy-tin-169240730155017707.htm