Toàn quốc Nghệ thuật dân gian trong từng nét tranh làng Sình

Tranh làng Sình là một dòng tranh dân gian đặc sắc, xuất phát từ ngôi làng Sình thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Đây không chỉ là sản phẩm nghệ thuật thủ công mà còn là biểu tượng văn hóa tâm linh, phản ánh đời sống tín ngưỡng, phong tục và triết lý nhân sinh của người Việt, đặc biệt là cư dân miền Trung.

Nguồn gốc và lịch sử hình thành tranh làng Sình
Làng Sình (tên chữ là Lại Ân) đã có lịch sử hơn 400 năm. Nghề làm tranh nơi đây được hình thành từ nhu cầu tín ngưỡng của người dân Huế xưa – dùng tranh để cúng lễ, cầu an, trừ tà và bày tỏ lòng thành với tổ tiên. Khác với tranh Đông Hồ ở Bắc Ninh hay tranh Hàng Trống ở Hà Nội, tranh làng Sình mang đậm chất mộc mạc, bình dị, thể hiện rõ bản sắc văn hóa của vùng đất kinh kỳ.

Đặc điểm nổi bật của tranh làng Sình

Tranh làng Sình nổi tiếng nhờ sự hòa quyện giữa nét dân dã và tâm linh. Một bức tranh hoàn chỉnh phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ:
1. Nguyên liệu truyền thống

• Giấy: làm từ giấy dó hoặc giấy bản, phủ thêm một lớp điệp (vỏ sò nghiền mịn) giúp nền tranh óng ánh và bền màu.
• Màu sắc: hoàn toàn từ thiên nhiên – đỏ từ gạch non, đen từ than lá tre, vàng từ hoa hòe, xanh từ lá chàm.
• Bản khắc gỗ: khắc thủ công bằng tay trên gỗ mít, thể hiện hình ảnh người, vật, thần linh, đồ cúng, v.v.

2. Kỹ thuật in và tô màu
Nghệ nhân sẽ dùng ván khắc in nét chính, sau đó tô màu bằng tay để tạo độ sống động. Mỗi nét bút đều truyền tải tâm ý, tinh thần và sự thành kính của người làm tranh.

3. Chủ đề đa dạng

Các chủ đề trong tranh làng Sình phản ánh đời sống tinh thần và tín ngưỡng dân gian:

• Tranh thờ: tượng thần, ông bà, tổ tiên, binh mã, ngựa, voi, cá chép, thuyền rồng...
• Tranh dân gian sinh hoạt: cảnh nông thôn, lễ hội, lao động, múa hát.
• Tranh trang trí: dùng để treo trong nhà, cầu may, trấn an, trừ tà.

Ý nghĩa của tranh làng Sình trong văn hóa Huế
Tranh làng Sình không chỉ là sản phẩm thủ công mỹ nghệ mà còn là tấm gương phản chiếu tâm linh người Việt.

• Tín ngưỡng và tâm linh: người dân xưa dùng tranh trong lễ cúng đầu năm, cầu an, cầu tài, trừ tà, cầu mưa thuận gió hòa.
• Giá trị giáo dục: tranh khắc họa đạo lý làm người, sự hiếu kính với tổ tiên, lòng trung hiếu và nhân nghĩa.
• Giá trị nghệ thuật: mỗi bức tranh mang phong vị riêng của đất cố đô, với nét khắc thô mà hồn hậu, màu sắc tươi mà không phô trương.

Quy trình làm tranh làng Sình truyền thống
Để tạo ra một bức tranh hoàn chỉnh, nghệ nhân phải trải qua nhiều công đoạn công phu:

1. Chuẩn bị ván in: khắc ngược hình ảnh lên gỗ mít.
2. Chuẩn bị giấy: quét điệp và phơi khô để tạo độ bóng mờ tự nhiên.
3. In tranh: dùng chổi quét mực lên bản khắc, ép lên giấy để in nét.
4. Tô màu: nghệ nhân dùng cọ tô tay từng chi tiết theo bố cục.
5. Phơi và hoàn thiện: phơi khô tự nhiên, chỉnh sửa và đóng gói.

Mỗi công đoạn đều chứa đựng tâm huyết và sự tinh tế, thể hiện rõ tinh thần của người thợ làng nghề truyền thống.

Tranh làng Sình trong đời sống hiện đại
Ngày nay, tranh làng Sình không chỉ dùng trong lễ cúng mà còn được đưa vào không gian sống, trưng bày, triển lãm và xuất khẩu.
Nhiều nhà thiết kế, họa sĩ trẻ đã tái hiện tranh làng Sình theo phong cách đương đại, kết hợp cùng chất liệu mới như canvas, gỗ ép, hoặc in kỹ thuật số để phù hợp với gu thẩm mỹ hiện đại mà vẫn giữ hồn dân gian.

Ứng dụng phổ biến hiện nay:

• Trang trí nhà ở, quán cà phê, homestay, không gian nghệ thuật.
• Làm quà tặng du lịch, quà lưu niệm đậm chất Huế.
• Trưng bày tại bảo tàng, lễ hội và các chương trình quảng bá văn hóa Việt Nam.

Nơi gìn giữ và phát triển tranh làng Sình
Hiện nay, nhiều nghệ nhân như bà Kỳ Hữu Phước, bà Kỳ Hữu Liễu vẫn đang miệt mài gìn giữ nghề truyền thống tại làng Sình.
Chính quyền Thừa Thiên – Huế cũng tích cực hỗ trợ việc bảo tồn và phát triển làng nghề thông qua:

• Tổ chức lễ hội tranh làng Sình hàng năm.
• Đưa nghề vào tour du lịch trải nghiệm.
• Xây dựng nhà trưng bày tranh làng Sình phục vụ du khách trong và ngoài nước.

Tranh làng Sình là một phần linh hồn của văn hóa Huế, kết tinh giữa nghệ thuật dân gian và tín ngưỡng truyền thống. Mỗi bức tranh là lời kể bằng màu sắc, bằng nét khắc, về một miền quê yên bình, nơi con người sống chan hòa với thiên nhiên và tôn trọng cội nguồn. Nếu bạn yêu thích văn hóa Việt, hãy thử tìm đến tranh làng Sình – để cảm nhận được vẻ đẹp mộc mạc, chân phương mà sâu sắc của nghệ thuật dân gian xứ Huế.